Afwijking programma Sociaal domein

Toelichting financiën

Het saldo van baten en lasten van het programma Sociaal domein is ten opzichte van de begroting 2020 in totaal € 2,8 miljoen voordelig. Het voordeel op de BUIG (inkomensregelingen) is reeds in december 2020 via een raadsbrief gecommuniceerd. Verder is een groot deel van het voordeel op de lasten een effect van de coronacrisis. Hierdoor konden activiteiten soms niet doorgaan, of was alle menskracht erop gericht activiteiten en zorg, samen met maatschappelijke partners (al dan niet in aangepaste vorm) zoveel mogelijk te continueren. Ook het financieel overeind houden van maatschappelijke partners heeft de nodige aandacht opgeëist. Doorontwikkeling van beleid heeft hierdoor soms stilgelegen waardoor budgetten onbenut zijn gebleven. Een deel van dit voordeel wordt middels een overheveling in 2021 alsnog ingezet op deze activiteiten of als dekking dienen voor corona gerelateerde uitgaven.
Hieronder wordt voor de relevante taakvelden ingegaan op de grootste onder- en overschrijdingen

Lasten

Taakveld Samenkracht en burgerparticipatie (€ 857.000 voordeel)
Op dit taakveld is sprake van een optelsom van verschillende grote en kleinere over-en onderschrijdingen. De belangrijkste afwijkingen worden hieronder toegelicht:

• Slooppand Koningin Julianaweg 44: dit pand zou in 2020 gesloopt worden, aangezien het niet meer verhuurbaar is. Door vertraging heeft de sloop in 2020 niet plaatsgevonden. Hierdoor ontstaat er een incidenteel voordeel (€ 266.000) van de geraamde eenmalige afschrijving van de restant boekwaarde en bijbehorende sloopkosten.
• Toezicht op de Kinderopvang: Met de GGD zijn afspraken gemaakt over de inspectiebezoeken die de GGD in 2020 zou gaan uitvoeren. Door corona en de tijdelijke sluitingen van de kinderopvanginstellingen en gastouderopvang was de GGD niet in de gelegenheid alle inspecties uit te voeren (€ 72.000 voordeel).
• Openbare GGZ: De kosten voor het meldpunt bezorgd zijn abusievelijk te hoog begroot (voordeel € 50.000). Daarnaast heeft de doorontwikkeling op de sluitende aanpak verwarde personen stilgelegen doordat het ontbrak aan beleidscapaciteit met voldoende expertise op dit onderwerp (€ 50.000 voordeel).
• Subsidiestelstel: De verdere optimalisering van de subsidietafelsystematiek heeft door de coronacrisis stilgelegen. Hierdoor is geen externe expertise is ingehuurd op dit proces en is er een voordeel ontstaan (€ 43.000 voordeel).
• Nazorgaanpak: Voor het door ontwikkelen van de huidige nazorgaanpak van ex-gedetineerden is een subsidie aangevraagd voor het extra inzetten van casemanagement. Dit moet de deelname aan nazorgtrajecten vergroten. Een deel van de werkzaamheden wordt in 2021 uitgevoerd (€ 55.000 voordeel)
• Onderbesteding Innovatiefonds jeugd: Door de coronacrisis heeft de nadruk in 2020 gelegen op de continuïteit van de jeugdhulp en minder bij nieuwe initiatieven. Hierdoor is een deel van het innovatiefonds jeugd onbenut gebleven (€ 108.000 voordeel). Dit zal in 2021 besteed worden aan activiteiten voor jongeren.
• Collectief vervoer: het tekort (€ 156.000 nadeel) op de lasten voor de Regiotaxi wordt veroorzaakt doordat de begrote lasten een saldo zijn van lasten en baten, terwijl de gerealiseerde lasten en baten separaat als last en baat geboekt zijn. Daardoor ontstaat een tekort op de lasten en een overschot op de baten. Per saldo is er een klein voordeel van ca. € 15.000 op de Regiotaxi in 2020.
• Op dit taakveld was een stelpost opgenomen voor coronasteunmaatregelen. Op dit taakveld bleken de beschikbare budgetten afdoende (voordeel € 143.000).

Een deel van bovenstaande middelen dient in 2021 ter dekking voor Corona gerelateerde ondersteuning van maatschappelijke organisaties en activiteiten voor jongeren (zie raadsvoorstel 2076).

Daarnaast zijn er voordelen ontstaan op specifieke budgetten waarvan de verwachting is dat deze volgend jaar zullen worden overvraagd omdat ze ook coronacrisis gerelateerde initiatieven in de wijken en buurten ondersteunen. Deze budgetten worden overgeheveld voor het specifieke doel dat ze dienen:

• Maatschappelijk Verantwoord Verenigen: Het budget voor Maatschappelijk Verantwoord verenigen is in 2020 niet geheel besteed omdat er minder aanvragen vanuit verenigingen zijn geweest. Met de MVV-subsidie ondersteunt de gemeente verenigingen bij het aanpassen van hun activiteiten in de coronaperiode en geeft de gemeente een impuls aan de ontwikkeling van de brede maatschappelijke rol van een vereniging op het gebied van o.a. corona preventiemaatregelen, vitaliteit, inclusiviteit en gezondheidsbevordering (€ 70.000 voordeel).
• Bewonersinitiatieven: De middelen voor bewonersinitiatieven (Vlietwensen) zijn niet volledig besteed omdat er minder aanvragen zijn binnengekomen (€ 40.000 voordeel). Aangezien burgerinitiatieven i.v.m. de coronacrisis ook worden gestimuleerd zal het resterende bedrag overgeheveld worden naar 2021 zodat het beschikbaar blijft voor initiatieven die bijdragen aan de sociale cohesie of leefbaarheid voor en door bewoners. Alle bewoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties uit de gemeente kunnen een aanvraag voor financiering van een initiatief indienen.

Taakveld Inkomensregelingen (€ 782.000 nadeel)
De lasten betreffen met name de kosten voor alle uitkeringen en de bijzondere bijstand inclusief armoedebestrijding (bijv. de schoolspullenpas). Aan het rijk moet € 875.000 (nadeel) terugbetaald worden met betrekking tot bedrijfskapitaal Tozo. Echter, staat hiertegenover hetzelfde bedrag aan de baten, waardoor het uiteindelijk budgettair neutraal is. Daarnaast bevat dit taakveld de kwijtscheldingen van afval- en rioolheffingen. De kwijtscheldingen op de riool- en afvalstoffenheffing zijn hoger dan begroot (€ 49.000 nadeel). Door de gestegen belastingdruk zijn minder mensen in staat om aan hun gemeentelijke belastingen te voldoen.

Taakveld Begeleide participatie (€ 532.000 voordeel)
De bijdrage aan de GR DSW viel in 2020 € 446.000 lager uit. Dit had twee oorzaken:
Het gerealiseerde exploitatieresultaat van de DSW was lager dan begroot.
De nadelige gevolgen van de coronacrisis voor de DSW werden grotendeels gecompenseerd via een hogere rijksbijdrage Wsw. Bovendien was het verlies aan omzet bij de DSW minder groot dan verwacht. De gemeentelijke bijdrage aan het exploitatietekort van de DSW over 2020 viel hierdoor € 173.000 lager uit. Daarnaast had de DSW in de jaarrekening 2019 een reserve aangelegd om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen. Nu de gevolgen van de coronacrisis binnen de exploitatie kon worden opgevangen, kon deze reserve vrijvallen aan de gemeenten. Dit levert een voordeel op van € 272.000. Het voordeel op de bijdrage aan de GR DSW is incidenteel. Met ingang van 31 december 2020 is de GR opgeheven.
Het overige voordeel wordt veroorzaakt door lagere lasten op het onderdeel “Tegenprestatie voor uitkering". De heeft ermee te maken dat de activiteiten van de subsidietafel pas later in het jaar 2020 zijn gestart.

Taakveld Arbeidsparticipatie (€ 659.000 voordeel)

• Re-integratie en participatie:

In 2020 zijn er circa 100 mensen minder geplaatst op re-integratievoorzieningen. De oorzaak hiervoor moet gezocht worden in de coronacrisis, hierdoor zijn er minder plaatsingen mogelijk geweest. Hierdoor is een gedeelte van het budget niet besteed aan re-integratie en participatie trajecten. Dit brengt een voordeel met zich mee van circa € 430.000. Om de opgelopen achterstanden in te kunnen lopen is in 2021 extra inzet op re-integratie noodzakelijk. Naar verwachting kan dit binnen bestaande budgetten in 2021 worden opgevangen.

• Perspectief op Werk:

In 2020 is de begroting van de arbeidsmarktregio tussentijds bijgesteld. Door intensivering op de Tozo hebben de deelnemende gemeentes een lager budget ontvangen van de arbeidsmarktregio. Dat verklaart waarom minder geld is besteed aan perspectief op werk (circa € 114.000 voordeel). Daartegenover staat dat er sprake is van een nadeel op de baten.

• Voorbereiding Inburgering:

Gedurende 2020 werd bekend dat de nieuwe Wet Inburgering is uitgesteld naar 1 januari 2021. Dit is het gevolg van de complexiteit van de stelselherziening. Als gevolg hiervan is een deel van het voorbereidingsbudget onbenut gebleven (circa € 120.000 voordeel). Omdat nog onduidelijk is wat de gevolgen zijn van het uitstel voor de implementatie, wordt dit incidentele voorbereidingsbudget overgeheveld naar 2021.

Taakveld Maatwerk dienstverlening 18+ (€ 60.000 nadeel, waarvan Wmo € 305.000 nadeel en schuldhulpverlening € 245.000 voordeel)

Wmo algemeen
Ondanks de beperkingen door de coronacrisis zijn de gemeentelijke taken vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in 2020 grotendeels uitgevoerd. Zo hebben inwoners de reguliere huishoudelijke ondersteuning kunnen ontvangen, is (ambulante) begeleiding grotendeels doorgegaan en hebben leveranciers van hulpmiddelen er alles aan gedaan om noodzakelijke voorzieningen te blijven leveren. Daar waar voor zorgleveranciers sprake was van inkomstenderving of meerkosten door de coronacrisis, heeft de gemeente deze gecompenseerd of gedekt met het oog op de continuïteit van de zorgverlening.

Het stijgende beroep op Wmo-voorzieningen van de afgelopen jaren is in de maanden maart, april en mei tot een halt gekomen. Na deze maanden is de vraag naar Wmo-voorzieningen echter weer toegenomen en lijkt de trend van de afgelopen jaren zich voort te zetten.

Het nadeel van € 305.000 op de Wmo wordt verklaard door:

• Wmo Begeleiding

De kosten voor Wmo-begeleiding komen € 215.000 hoger uit dan verwacht.

Het tekort ontstaat mede doordat het gebruik van de voorzieningen in de laatste maanden van 2020 sterker is toegenomen dan verwacht. Verwacht werd dat aanbieders langer gevolgen zouden hebben van coronamaatregelen doordat cliënten minder gebruik zouden maken van diensten. Dit blijkt achteraf niet het geval.
Er is ook een voordeel van € 90.000 op de uitvoeringskosten van de Wmo doordat er tijdelijk minder personele capaciteit is ingezet gedurende de eerste maanden van de coronacrisis (maart-mei)

• Wmo Huishoudelijke ondersteuning

In 2020 is het gebruik van huishoudelijke ondersteuning met ruim 16% toegenomen.

Aangenomen werd dat de landelijke invoering van een lagere eigen bijdrage in 2019 over meerdere jaren effect zou hebben op verschillende Wmo-activiteiten.

Omdat een stijging op huishoudelijke ondersteuning voorzien werd, hield de begroting voor huishoudelijke ondersteuning hier rekening mee. Het eindresultaat voor deze taak komt neer op een klein tekort van € 55.000.
Verder wordt op dit taakveld € 125.000 nadeel verklaard door de vergoeding van “meerkosten corona” aan zorgaanbieders (denk hierbij aan hygiënematerialen zoals mondkapjes, spatschermen, handgels, maar ook aan extra inzet van personeel).

Het voordeel van € 245.000 op de schuldhulpverlening wordt verklaard door:

• Schuldhulpverlening

Op dit taakveld  was rekening gehouden met € 125.000 aan extra kosten door een toename van het aantal mensen in de schuldhulpverlening als gevolg van de coronacrisis. Het bleek moeilijk om met cliënten in contact te komen. Hierdoor was juist sprake van minder inzet op schuldhulpverleningstrajecten. Dit levert een totaalvoordeel op van € 245.000. Verwacht wordt dat zodra fysieke contacten weer mogelijk zijn dat er een forse toename zal zijn van schuldhulpverleningstrajecten. Om die reden wordt het overschot op het reguliere budget overgeheveld naar 2021 zodat het beschikbaar blijft voor de dit specifieke doel.

Jeugd (totaal € 54.000 voordeel)

• Taakveld Maatwerk dienstverlening 18- (€ 130.000 voordeel)
• Taakveld Geëscaleerde zorg 18- (€ 76.000 nadeel)

Ondanks de beperkingen door de coronacrisis zijn de gemeentelijke taken vanuit de Jeugdwet in 2020 grotendeels door gegaan. De jeugdhulpaanbieders hebben er alles aan gedaan om noodzakelijke hulp te blijven leveren.

In 2020 zijn de jeugdhulpuitgaven met circa 10% gestegen ten opzichte van 2019. Bij de 2e tussentijdse rapportage is de begroting op basis van deze verwachting aangepast. Deze stijging wordt verklaard door de tariefverhogingen als gevolg van de uitspraak van de rechter over de tarieven, de langere en intensievere trajecten en de uitgaven voor de regionale afspraken rondom compensatie coronacrisis. In de jeugdmonitor van november 2020 is nadere duiding gegeven aan deze stijging.  De realisatiecijfers in deze jaarrekening  liggen overeenkomstig de verwachting bij de 2e tussentijdse rapportage. Hieronder worden de verschillen kort toegelicht.

• Taakveld Maatwerk dienstverlening 18- (€ 130.000 voordeel)

In 2020 is de gemeente de zorgleveranciers incidenteel tegemoet gekomen voor de meerkosten die de zorgleveranciers moesten maken om bij het leveren van de zorg te voldoen aan de RIVM richtlijnen. Dit zorgt voor een incidentele uitgave van € 125.000. Hier tegenover staat de onttrekking van hetzelfde bedrag uit de reserve corona, zie programma bestuur en de paragraaf corona. Een lager zorgverbruik aan ambulante jeugdzorg  zorgt voor een voordeel van € 195.000.

Daarnaast is sprake van een voordeel op de uitgaven persoonsgebonden budget van € 24.000 en zijn de uitvoeringskosten van de lokale toegang € 36.000 lager uitgevallen .

• Taakveld geëscaleerde zorg 18- (€ 76.000 nadeel)

De gemeentelijke bijdrage aan de gemeenschappelijke regeling Veilig thuis viel lager uit. Door krapte op de arbeidsmarkt en de coronacrisis bleek de benodigde capaciteitsuitbreiding en werving door Veilig Thuis moeilijk te realiseren. De gewenste extra capaciteit is pas later in het jaar ingevuld. Hierdoor valt de gemeentelijke bijdrage aan Veilig Thuis lager uit (voordeel € 66.000). Daarnaast is de crisisdienst en het gedwongen kader in 2020 vaker ingezet dan in de begroting was voorzien (nadeel € 142.000). Er zijn aanwijzingen dat de toename van de crisis inzet een gevolg is van de coronacrisis.

Baten

Taakveld Samenkracht en burgerparticipatie (€ 247.000 voordeel)
Het voordeel op de baten wordt veroorzaakt door verschillende elementen, namelijk:

• Op basis van de definitieve geleverde prestaties 2019, heeft de subsidieafrekening 2019 plaatsgevonden. Dit heeft geleid tot een terugvordering op een deel van de subsidies.  
• Eigen bijdragen voor de Regiotaxi/Collectief vervoer, zie toelichting bij de lasten.

Taakveld Inkomensregelingen (€ 1.514.000 voordeel)
De baten betreffen met name de rijksinkomsten Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten (BUIG) en inkomsten uit andere gemeente voor de uitvoeringskosten van de werkorganisatie Duivenvoorde. Er is sprake van een voordeel op de baten als gevolg van een bijstelling op het definitieve Rijksbudget BUIG waarin rekening is gehouden met de gevolgen van de Coronacrisis (circa € 1.000.000). Daarnaast is er sprake van een voordeel op de baten van de bijzondere bijstand zelfstandigen (circa € 315.000). Dit is het gevolg van de vernieuwing van de financiering systematiek en doordat er meer afgelost is op leningen. Het restant (circa € 200.000 voordeel) is verspreid over diverse posten zoals de Sociale Recherche, Bijzondere Bijstand, Tozo en de verwerking van de compensatieregeling voor statushouders.

Taakveld Arbeidsparticipatie (€ 161.000 nadeel)
De baten betreffen inkomsten uit Wassenaar en Voorschoten ter dekking van de werkzaamheden die Leidschendam-Voorburg voor deze gemeenten uitvoert en subsidie-inkomsten uit het Europees Sociaal Fonds. De belangrijkste afwijkingen worden hieronder toegelicht:

• Re-integratie en participatie

Doordat er in 2020 minder cliënten op traject konden worden geplaatst, zijn er minder consulenten ingehuurd. Hierdoor vielen de uitvoeringskosten lager uit en daarmee ook de bijdrage vanuit Voorschoten en Wassenaar. Dit leidt tot een nadeel van circa € 47.000.

• Subsidie Europees Sociaal Fonds (ESF)

De Hoge Raad heeft in 2020 het recht op compensatie van btw verruimd bij het BTW-compensatiefonds inzake kosten van re-integratie. Als gevolg hiervan heeft er in het afgelopen jaar een correctie plaatsgevonden in de declaratie van de subsidie van het ESF. Dit brengt een nadeel met zich mee van € 65.000.

• Perspectief op Werk

De neerwaartse tussentijdse bijstelling in de begroting van de arbeidsmarktregio heeft geleid tot een lagere bijdrage aan de gemeenten. Dit veroorzaakt een nadeel op de baten van circa € 50.000.

Taakveld Maatwerk dienstverlening 18+ (€ 188.000 nadeel)
Het nadeel op dit taakveld wordt grotendeels veroorzaakt door een tekort van bijna € 185.000 op de eigen bijdragen voor de Wmo. Dit tekort is te verklaren door twee factoren:

• Tijdens de eerste golf kon zorg landelijk niet in alle gevallen volledig gecontinueerd worden. Om administratieve lasten te voorkomen en om zorgbehoevenden tegemoet te komen, heeft de minister van VWS besloten de eigen bijdrage voor april en mei voor iedereen kwijt te schelden. Dit leidt voor onze gemeente tot een incidentele vermindering in baten van € 86.000. Via het gemeentefonds heeft de gemeente ruim € 70.000 ter compensatie van dit nadeel ontvangen. Deze baten zijn verantwoord onder de algemene dekkingsmiddelen.
• Een andere verklaring voor de lagere eigen bijdrage is de achterstand die het CAK landelijk heeft in de inning hiervan. Dit komt voort uit de overstap van het systeem van inning per periode (van 4 weken) naar maand. De commissie Besluit Begroting & Verantwoording (BBV) heeft aangegeven dat voor deze achterstanden geen 'nog te ontvangen'-post' opgenomen mag worden in de boekhouding. Door dit besluit ontstaat een tekort in 2020 en een meevaller in 2021.